Terwijl het demissionair kabinet zich uitput in maatregelen om de coronabesmettingen omlaag te brengen, maken critici zich druk om de mentale en psychische gevolgen van de pandemie, vooral bij de jeugd. Het lijkt echter niet de tijd ons te richten op de langeretermijn consequenties van Covid-19. We weten immers dat ons meerdere rampen wachten als we onze leefstijl niet aanpassen. Het is tijd voor visie en veerkracht in plaats van slachtofferschap.
De besmettingscijfers dalen na de tweede golf, maar we maken ons op voor nog strengere maatregelen. Reden is de angst voor de Britse variant die inmiddels in ons land rondwaart en mogelijk een derde golf gaat veroorzaken. Het plan een avondklok in te voeren passeert aan alle praattafels luidruchtig de revue. Gaat die het gewenste effect hebben? Is dit paniekvoetbal of rationeel optreden? Jinek en M hebben onder de genodigden psychologen en psychiaters die een boekje opendoen over mogelijke gevolgen van de wel of niet draconische maatregel. Vooral de jeugd heeft volgens hen te lijden onder de pandemie en dit soort en andere beperkingen van de bewegingsvrijheid. Zij betogen dat jongeren het nodig hebben te socializen, elkaar te ontmoeten en uit te gaan. Verder denken zij dat de psychische gevolgen nog lang kunnen doorwerken, tot zelfs wel 40 jaar na Covid-19.
Niet terug naar ‘normaal’
Ik weet niet of de heren en dames op de hoogte zijn van wat ons hoogstwaarschijnlijk te wachten staat. Corona is een symptoom van onze destructieve en allesoverheersende leefstijl en ‘expansiedrift’. De aarde slaat ons vanuit allerlei hoeken om de oren en laat weten dat we samen moeten vechten voor een leefwijze in harmonie met de natuur. Onze huidige leefstijl presenteert ons de gevolgen: klimaatverandering, droogte, overstroming, het uitsterven van insecten en andere diersoorten… én waarschijnlijk nieuwe pandemiën, met alle gevolgen daarvan voor onze economie. De Gezondheidsraad wist het al jaren: ook na Covid-19 zijn we niet zomaar klaar. De vraag is hoe we er überhaupt bijzitten over 40 jaar als we niet willen luisteren. Terugkeren naar ons ‘normale leven’ lijkt niet raadzaam. En het lijstje gevolgen overziend kunnen we wel wat veerkracht gebruiken.
Leed voorkomen
Het lijkt me dat de jeugd wat anders aan het hoofd zal moeten hebben dan de frustratie over het wel of niet uit kunnen gaan en slachtofferschap. Slachtofferschap dat zo verwoord door de dames en heren een aanzet is tot een self-fulfilling prophecy. Ik geloof dat we allemaal de overstap zullen moeten maken naar een nieuwe manier van leven. Dat dát een dobber kan zijn die nog lang psychische sporen nalaat, en niet alleen bij de jeugd, lijkt me voor de hand liggend. Maar laat dat vooral niet onze grootste zorg zijn. We zouden het onze zaak moeten maken met enorme spoed internationaal samenwerking op te starten om de intensieve veeteelt, de reisbewegingen en de overpopulatie vee én mensen terug te dringen. Zo zouden we veel toekomstig leed, ook het veelbesproken psychisch leed onder jongeren, kunnen voorkomen.
Keuze
Toch, ondertussen ervaren velen de huidige coronapandemie als ‘in de wachtstand zitten’, helemaal met de invoering van de avondklok. Onze vrijheid wordt letterlijk ingeperkt. Aan ons de uitdaging dit ‘nee’ dat we voor onze kiezen krijgen te slikken. Het is een periode die van ons eist in en om huis ons heil te zoeken en ons niet te verliezen in de angst die corona aanjaagt. Het is belangrijk ons te realiseren dat niet de situatie ons gevoel bepaalt, maar hoe we denken over de situatie waarin we verkeren. Dus als ik ‘s morgens wakker wordt en me nog half soezend afvraag welke dag we leven, of als ik mezelf betrap op de gedachte dat ik mogelijk tot aan de zomer, dus nog vijf maanden, mijn dagen op ongeveer eenzelfde wijze door zal brengen, probeer ik vriendelijk te zijn voor mezelf. In eerste instantie door te accepteren dat ik baal en te erkennen dat we ons in een rot periode bevinden. Dát is de realiteit en mijn gevoel van zorg, boosheid over de fouten die de overheid naar mijn mening maakt bij de aanpak van de coronacrisis en mijn onvrede zijn logische reacties die mogen zijn. Daarnaast probeer ik mijn zegeningen te tellen. Want ik ben een gezegend mens in een rijk westers land. We hebben een dak boven ons hoofd, zijn ondanks de beperkende maatregelen vrij en kunnen voorzien in ons onderhoud. Zovelen kunnen dat niet zeggen. Ook dát is de realiteit. Het is maar waar je voor kiest.
Lastigheden
In augustus 2020 zat bij Jinek de 94 jaar oude Jan Hoek aan tafel die ‘jongelui’ via een open brief had opgeroepen om zich te houden aan de coronamaatregelen. Zijn brief werd in verschillende kranten geplaatst en gedeeld via internet. Hoek schreef als gevolg van de oorlog en zijn dienstplicht in Nederlands-Indië tien jaar van zijn leven verloren te hebben. Hij benadrukte dat slechts een jaar beperkingen ten gevolge van Covid-19, een offer is dat jeugdigen toch zouden moeten kunnen brengen. Het ziet ernaar uit dat de corona-pandemie meer tijd in beslag zal nemen, en het genoemde lijstje nog veel meer. We zullen moeten leren omgaan met wat psychiater Dirk de Wachter de ‘lastigheden van het leven’ noemt. Ons bestaan is niet alleen maar leuk en stelt ons voor uitdagingen waar we vaak, als we achteraf terugkijken, het meest van opgestoken hebben. Het zijn uitdagingen waarvan we zeggen dat ze een keerpunt hebben gevormd in ons leven. Deze tijd, die natuurcoach/schrijfster Tanja Abbas de ‘Kanteltijd’ noemt, is volgens velen een gigantisch keerpunt voor de mensheid als geheel. Het gaat om de overgang naar een nieuw tijdperk.
Wake-up call
De Covid-19 pandemie kunnen we, hoe ingrijpend en afschuwelijk deze periode ook is, zien als een wake-up call. Een signaal dat ons de weg wijst naar die nieuwe tijd. Het laat ons overduidelijk zien dat het noodzakelijk is dat we versoberen, een opdracht die moeilijk te verteren is. Dat geldt voor iedereen, maar vooral als je opgroeit met het idee dat het toppunt van succes bestaat uit het meedraaien in de glitter en glamour wereld van Holland’s got Talent. Als je je zelfgevoel ophangt aan het nieuwste model mobiele telefoon. Of als je denkt dat het normaal is dat alles altijd voorhanden is, geen ‘nee’ hebt meegekregen en onder een brug staat te hossen tijdens een verboden ‘hier is een feestje’. Dit soort gedragingen, die veel jongeren tentoonspreiden, lijken de uitwassen van de welvaartsmaatschappij en roepen veel weerstand en een scherp oordeel op. Ook de mijne.
Rellen een symptoom
De hossende en inmiddels rellende jongeren maken echter ook duidelijk dat ons land minder gezegende huishoudens kent. Nóg een symptoom van een verrot kapitalistisch systeem. Waar aandacht zou moeten zijn, zijn ouders bezig te verdienen voor méér en mooier, of keihard bezig het hoofd boven water te houden. Ondertussen schreeuwen de media dat het ultieme geluk ligt in het kunnen kopen van spullen en moet je mee in de ratrace van onze individualistische maatschappij waar je vooral een stem hebt als je (vooral door eigen inspanning) de top bereikt. Want die kún je, dus móet je halen in ons maakbare bestaan! Een zware voor velen ondoenlijke opdracht. Helemaal als de nodige morele ondersteuning ontbreekt. Als de moed in je schoenen gezakt is, je niet geleerd hebt dat je je kunt groeperen om zo je stem kenbaar te maken of niet gelooft dat je ooit gehoord zult worden, is de weg naar het openbreken van de stoep om stenen te vinden minder ondenkbaar. Elke geworpen steen is een roep om aandacht. Ook van de veertienjarige meeloper die aanhaakt omdat ‘z’n vrienden meededen’.
Aan onze samenleving de taak elke groep van jong tot oud het gevoel te geven een stem te hebben en gehoord te worden. We hebben het nodig een omslag te maken naar een maatschappij waarin de term ‘samen’ weer betekenis heeft en waarin álle jongeren, niet vooral de (kans)rijke, kunnen opgroeien met zelfvertrouwen. Met het gevoel ertoe te doen, gezien te worden en deel uit te maken van groter geheel waar ook zij verantwoordelijk voor zijn. Dat biedt ze de veerkracht die maakt dat zij om kunnen gaan met lastigheden, teleurstellingen kunnen dragen en zich realiseren dat werkelijke rijkdom van binnen zit.
Veerkracht
De flexibiliteit die daarbij nodig is, het kunnen incasseren van tegenvallers, vraagt om een ander verwachtingspatroon dan de psychologen bij Jinek en M aan de dag leggen. Toegegeven, er is veel werk te doen, maar dat ligt niet in het beklagen van de ‘belaste jeugd’. Het vraagt om visie, om mensen die oog hebben voor de toestand van de wereld en die meenemen in hun beslissingen. Daarbij dienen we ook te onderzoeken wat er speelt onder jongeren, en als ouder en begeleider uit te gaan van hun veerkracht. Net als Jan Hoek, zodat we die vervolgens kunnen aanwakkeren. Die veerkracht hebben we hard nodig om de signalen die de aarde afgeeft op te pakken en de uitdagingen van de toekomst het hoofd te bieden.
Foto: Allan Joyner via Pixabay
